Interview met architectuurfotograaf Dan Alka

Kun je ons iets vertellen over hoe je fotograaf bent geworden?

Ik werd fotograaf nog voordat ik ooit een camera in mijn handen had. Het zien kwam eerst ‒ aandacht, nieuwsgierigheid, de gewoonte om twee keer te kijken. De camera kwam later, als een verlengstuk van die gewoonte, een manier om het zichtbare te vangen terwijl het onzichtbare zijn sporen achterlaat. Wat mij aantrekt, is niet alleen de dans van het licht, maar ook de emotie die in de ruimte eromheen zweeft ‒ de restanten van herinnering, de stilte tussen gebaren ‒ de delen van de werkelijkheid die zich niet aankondigen, maar toch voelbaar blijven.

Ik groeide op in Ostrava, een industriestad in Tsjechië ‒ ooit een van Europa’s belangrijkste centra voor kolen en staal. Mijn favoriete ‘speelplaatsen’ waren geen parken of sportvelden, maar de verlaten fabrieken van de stad. Voor de meesten waren deze industriële ruïnes littekens in het stedelijk landschap; voor mij waren het verstrengelde sculpturen ‒ verweven netwerken van staal en flikkerend licht, waar roest, geometrie en schaduw hun eigen taal spraken.

Ik dwaalde door hun stille gangen, volgde de afbladderende verf, roestige trappen, ingestorte vloeren, bungelende kabels en losse stenen. Een verkeerde stap kon asbest doen opwaaien uit verborgen muren of plafonds, dus het bewegen door zulke plekken leerde me dat aandacht voor detail een vorm van zien op zich is.

Ik keerde er steeds weer terug, om hun veranderende vormen, verfijnde details en ruwe texturen te observeren. Elk fragment leek een nieuw idee aan te wakkeren, een nieuwe manier van kijken. Barsten, roest en verwrongen metaal waren niet zomaar tekenen van verval ‒ ze waren katalysatoren voor creativiteit, uitnodigingen om nieuwe lijnen te volgen, verborgen patronen te ontdekken en te blijven hangen in het samenspel van structuur en licht. Toen ik voor het eerst een camera vastpakte, werd ik aangetrokken door architectuur ‒ niet alleen als onderwerp, maar als middel om de ruimte tussen realiteit en perceptie te verkennen. Aanvankelijk zwierf ik door verlaten gebouwen, keek naar hun vormen en texturen, en liet mijn verbeelding de vrije loop. Maar al snel besefte ik dat alleen de camera deze vluchtige indrukken kon bewaren en vertalen ‒ dat ze deze stille structuren een tweede leven kon geven in beelden.

Uit dat vroege besef groeide mijn leidraad: “Geen detail is te klein.” Tegenwoordig, of ik nu de strakke lijnen van ultramoderne architectuur vastleg of het vluchtige spel van licht op beton, draag ik die les altijd met me mee: de verborgen verhalen en subtiele texturen onthullen die elke ruimte onvergetelijk maken.

Hoe raak je geïnspireerd? En wat inspireert je het meest? Films, boeken of tijdschriften? Of wat je omringt?

Foto: Dan Alka - De fotoafdruk op alu-Dibond wordt omlijst door een ArtBox van aluminium in goud. Van voren gezien is de lijst subtiel en sluit hij aan bij de warme kleuren van het motief. Tegelijkertijd geeft de diepte van de ArtBox het beeld een sculpturale uitstraling.

Ik geloof niet dat inspiratie iets is dat je moet najagen. Het is er al overal ‒ verweven in de kromming van een schaduw, de textuur van een muur, de manier waarop licht valt op een gezicht dat je al duizend keer hebt gezien. De uitdaging is niet om het te vinden, maar om te kiezen het op te merken, het je volledige aandacht te geven. Daar ligt het verschil tussen kijken en zien: kijken is passief, zien is een daad van intentie. Op het moment dat je echt ziet, transformeert de gewone wereld in een eindeloze bron van verwondering en verrijking.

De Grote Golf van Kanagawa ‒ Hokusai’s legendarische houtsnede, misschien wel het meest gereproduceerde kunstwerk uit de geschiedenis ‒ werd de stille onderstroom onder mijn foto van wat waarschijnlijk Zwitserlands meest gefotografeerde gebouw is. Die golf achtervolgt me sindsdien ik het originele werk voor het eerst in een museum zag.

Je werk wordt gekenmerkt door een duidelijke focus op moderne architectuur. Kun je ons meer vertellen over je fotografische stijl en hoe deze door de jaren heen is geëvolueerd?

Architectuur, vooral moderne structuren, is mijn vertrekpunt, maar niet mijn eindbestemming. Fotografie gaat voor mij niet over het vastleggen van wat is ‒ het gaat over het onthullen van wat het zou kunnen zijn.

In de loop der tijd heb ik beseft dat de echte groei in mijn werk niet technisch is geweest, maar filosofisch.

Minor White zei ooit: “Fotografeer niet alleen wat het is, maar fotografeer ook wat het anders zou kunnen zijn.” Dit principe stuurt mijn werk: ik gebruik mijn camera niet als een simpele kopieermachine of realiteitsscanner ‒ het doel is een venster naar wat ik me voorstel, voel en visualiseer.

Lao Tzu schreef 2.500 jaar geleden: “De vijf kleuren verblinden het oog.” De wereld beperken tot vaste categorieën ‒ wat mooi, waardevol of fotogeniek is ‒ vermindert perceptie. Veel van mijn groei kwam door het loslaten van visuele clichés en starre regels, waardoor de verborgen texturen, schaduwen en ritmes van de wereld konden opduiken.

Architectuur biedt structuur, ritme en vorm, maar verbeelding stuurt mijn lens. Soms vervorm, verdubbel of abstraheer ik ‒ niet om de realiteit te manipuleren, maar om haar uit te breiden. Door deze technieken haal ik het voor de hand liggende weg en onthul het ongeziene, verkennend in liminale ruimtes waar perceptie verschuift en vertrouwde vormen onverwachte nuances tonen.

Fotografie is voor mij een expressie van verbeelding ‒ een manier om niet alleen de fysieke wereld, maar ook emoties, gedachten en abstracte ideeën over te brengen. Gebouwen zijn niet statisch; ze zijn gesprekken tussen licht, ruimte en tijd.

Mijn missie is te zien ‒ en anderen te helpen zien ‒ niet alleen wat is, maar wat zou kunnen zijn.

Je hebt al veel indrukwekkende architectuurfoto’s gemaakt. Is er een bijzonder moment in je fotografische reis dat voor jou vormend is geweest?

Foto: Dan Alka - Hier is de fotoprint op geborsteld alu-Dibond gelamineerd, zodat lichte en witte delen van de afbeelding metaalachtig glanzen – een effect dat de structuur en materialiteit van de gevel op indrukwekkende wijze benadrukt.

Het eerste moment kwam in mijn kindertijd in Ostrava, een stad gehuld in grijze gevels, vervallen fabrieken en zelfs zwarte sneeuw door zware vervuiling. De wereld om me heen was zwaar, verstikkend en visueel dof. Toen verschenen de Benetton-billboards van Oliviero Toscani. Het voelde als een sonische knal in mijn hoofd: verblindend witte achtergronden doorboord met beelden die krachtiger waren dan woorden: een zwarte vrouw die een wit kind voedt, een priester die een non kust, een pasgeborene nog verbonden aan de navelstreng, drie menselijke harten gelabeld wit, zwart, geel, of portretten van terdoodveroordeelden ‒ het raakte me diep.

Even fascinerend waren de reacties van de mensen om me heen. Ik herinner me de verontwaardiging van mijn grootmoeder, haar conservatieve geloof botsend met beelden die ze niet kon verdragen. Toen besefte ik dat fotografie net zo goed kan provoceren als verlichten ‒ stilte kan doorbreken, vragen stellen en dialoog opwekken.

Het tweede moment kwam jaren later, toen fotografie bijna uit mijn leven was verdwenen. Ik werkte als IT-consultant in Duitsland toen ik een lezing van Toscani bijwoonde. Na zijn lezing benaderde ik hem, vertelde hem wat zijn beelden voor mij als kind hadden betekend en liet hem enkele van mijn eigen foto’s zien. Tot mijn verbazing vond hij ze niet alleen goed ‒ hij nodigde me uit in zijn studio in Toscane.

Wat als een weekend bedoeld was, werd drie jaar van samenwerking aan zijn zijde, ondergedompeld in zijn studio, zijn manier van kijken en bevragen absorberend. Die jaren brachten me niet alleen terug naar fotografie, ze herschreven de manier waarop ik het begreep: niet louter als beelden, maar als gesprekken met de wereld.

Architectuurfotografie vereist veel geduld en een fijn gevoel voor de juiste hoek. Hoe pak je het plannen van een shoot aan om het perfecte beeld te vangen?

Foto: Dan Alka - De abstracte architectuurmotieven krijgen door het matte acrylglas meer diepte en tonen heldere kleuren met minder reflecties. De zwarte lijst Hamburg creëert een duidelijke visuele afbakening en concentreert de blik.

“Mijn fotografie begint lang voordat ik op locatie arriveer.”

“Ik bereid me zorgvuldig voor, maar laat altijd ruimte voor toeval.”

Voor het reizen schets ik ideeën en bestudeer kaarten, boeken en luchtfoto’s van een stad. Ter plaatse dompel ik me volledig onder ‒ zwervend door straten dag en nacht, torens beklimmend voor vogelperspectief, verborgen interieurs binnensluipend en luisterend naar de lokale bevolking om te begrijpen hoe het écht voelt om daar te leven.

Wanneer ik een plek ontdek die het waard is vast te leggen, keer ik er steeds weer terug, kijkend hoe licht en weer het karakter transformeren. Hoewel ik van nature ongeduldig ben, kan ik dagen op dezelfde plek wachten, vertrouwend op ervaring dat het juiste moment komt. Podcasts en luisterboeken houden me gezelschap, waardoor lange wachttijden draaglijk ‒ zelfs plezierig ‒ worden. Mijn ware aandacht blijft echter gefocust op dat beslissende moment ‒ de unieke samenkomst van visie, licht en compositie.

Voor mij is fotografie altijd een dialoog tussen voorbereiding en spontaniteit: weten wat je hoopt te zien, maar open blijven voor het onverwachte. De meest overtuigende beelden ontstaan vaak in de spanning tussen intentie en toevalligheid ‒ maar dit is zeker niet de enige weg. Een alternatief noem ik het ‘Gecomponeerd Moment’.

Henri Cartier-Bresson’s ruim 70 jaar oude concept van het “decisieve moment” is een van de beroemdste ideeën in de fotografie. Het beschrijft het vluchtige ogenblik waarop leven spontaan samenvalt ‒ gebaar, compositie en betekenis perfect convergerend ‒ zodat de foto zowel onvermijdelijk als levendig aanvoelt. Het bereiken ervan vereist geduld, observatie en intuïtie. Het beslissende moment wordt ontdekt, niet gecreëerd; de fotograaf wacht tot de realiteit zich ordent voordat hij afdrukt.

Soms moet je onconventionele wegen inslaan om het juiste onderwerp te vinden. Kun je een specifieke uitdaging delen die je tijdens een architectuursessie hebt moeten overwinnen?

Foto: Dan Alka

Een van de grootste uitdagingen in hedendaagse architectuurfotografie is niet het weer, licht of techniek ‒ het is vertrouwen. Een statief kan meer wantrouwen oproepen dan sympathie. Bewakers, bewoners en voorbijgangers nemen vaak aan dat je een agenda hebt die verder gaat dan kunst.

Ik herinner me twee steden waar het verkrijgen van voorafgaande toestemming langzaam en ingewikkeld was. In Istanbul, toen ik zonder ging, herinnerde een volledig bewapende eenheid me snel dat ik niet welkom was. In Londen – met zijn uitgebreide netwerk van CCTV-camera’s – werd ik al snel opgemerkt voordat ik de juiste plek had gevonden om mijn statief op te zetten.

Door de jaren heen heb ik geleerd die spanning te navigeren, beter te tonen dat ik niet ‘neem’, maar iets teruggeef: een beeld, een perspectief, een herinnering dat architectuur niet alleen beton en glas is, maar een sociaal document. Deze gebouwen maken deel uit van ons collectief geheugen, hun vormen dragen de idealen en ambities van de tijd die ze schiep.

Wat zijn volgens jou de grootste fouten die beginners maken in architectuurfotografie? Welke tips heb je om ze te vermijden?

Beginners haasten zich vaak en raken verstrikt in apparatuur, terwijl ze een van de meest waardevolle tools over het hoofd zien: geduld, dat een scène ‒ of een moment ‒ de kans geeft zich te onthullen. Bekijk je omgeving met de nieuwsgierigheid van een kind; zie niet alleen, observeer echt. Vraag jezelf af waarom je foto’s maakt en wat je wilt delen ‒ technische beheersing alleen maakt ze niet memorabel. Obsessie, aanwezigheid en nieuwsgierigheid zijn wat een foto van correct naar onvergetelijk transformeren.

Je hebt al met WhiteWall samengewerkt voor grote afdrukken. Hoe was je ervaring met de kwaliteit en presentatie van je werk bij WhiteWall?

Ik ontdekte WhiteWall jaren geleden, terwijl ik in Duitsland werkte, en zag het al snel als een van de meest betrouwbare en professionele keuzes voor fine art printing. Door de jaren heen heb ik vele printstudio’s in Europa en daarbuiten getest, maar ik heb nog geen andere gevonden die WhiteWall’s balans tussen compromisloze kwaliteit en doordachte service evenaart.

Wat me vanaf het begin opviel, was niet alleen de technische perfectie van de prints, maar ook hun toewijding om complexe processen eenvoudig te maken, een breed scala aan materialen aan te bieden, en ervoor te zorgen dat het bestellen van grootschalige werken nauwkeurig en stressvrij verloopt.

Even belangrijk is het persoonlijke aspect: WhiteWall heeft altijd de tijd genomen om vragen zorgvuldig en duidelijk te beantwoorden. Ik wil speciaal Amanda en Maxine van de teams in Miami en New York bedanken, wiens ondersteuning gedurende mijn samenwerkingen consistent attent en oprecht behulpzaam is geweest.

Onlangs bestelde ik vier grote prints, en ik kon niet gelukkiger zijn met het resultaat. Elk werk toont hoe de juiste printaanpak het volledige potentieel van een foto kan ontsluiten ‒ het versterkt aanwezigheid, benadrukt sfeer en transformeert het in iets dat een ruimte werkelijk vult. Elk werk werd gedrukt met een andere techniek en materiaal, gekozen om de stemming en het karakter van het beeld optimaal te weerspiegelen. Je kunt deze technieken en materialen eenvoudig selecteren op de WhiteWall-site voordat je print. Als je toevallig in Praag bent, kom ze live bekijken in de prachtige Showroom Fiala.

Bij grote prints zijn details en helderheid cruciaal. Waar let je op bij het voorbereiden van een afbeelding voor een grote afdruk?

Foto: Dan Alka

Bij het voorbereiden van een grote print denk ik verder dan pixels en technische perfectie. Voor mij begint het met een fundamentelere vraag: welke schaal verdient deze afbeelding echt? Groter is niet altijd beter. Zou de Mona Lisa (77 x 53 cm) of Het Meisje met de Parel (44 x 39 cm) hun stille kracht behouden als ze werden vergroot? En omgekeerd, zou Guernica (349 x 777 cm) of De Nachtwacht (380 x 454 cm) hun impact behouden als ze werden verkleind?

Soms biedt een kleinere schaal intimiteit, terwijl een monumentale print aanwezigheid versterkt en de ervaring transformeert. Ik put vaak inspiratie uit schilderkunst ‒ kunst toont al eeuwen hoe schaal en compositie perceptie vormen, lang voordat fotografie bestond. Net als de meesters let ik zorgvuldig op hoe het oog van de kijker beweegt, hoe aanwezigheid en leegte interageren, en hoe details zich pas volledig onthullen wanneer het werk in zijn geheel wordt ervaren.

Helderheid is belangrijk, maar schaal alleen maakt een beeld nooit krachtig. De juiste grootte laat onderwerp, compositie en verhaal volledig resoneren, waardoor een foto een meeslepende, bijna filmische ervaring wordt. Voor mij gaat grootformaat printen niet om technische perfectie, maar om het overbrengen van verhaal, sfeer en emotie in een ruimte waar de kijker zich werkelijk in kan onderdompelen.

Heb je speciale tips voor fotografen die hun architectuurfoto’s groot willen afdrukken, zodat details duidelijk en precies behouden blijven?

Er is een uitstekend artikel op jullie site ‒ “4 Steps to Large-Format Lamination” door Jan-Ole Schmidt ‒ dat de technische overwegingen prachtig uiteenzet. Maar ik wil een ander soort advies geven ‒ iets meer vluchtigs, maar net zo essentieel.

Zoals Ansel Adams zei: “Er is niets erger dan een scherp beeld van een wazig concept.”

Veel technisch perfecte architectuurfoto’s ‒ haarscherp en goed belicht ‒ kunnen nog steeds kil aanvoelen als ze emotionele resonantie missen. Scherpte alleen maakt een beeld niet overtuigend. Daarentegen kan een licht imperfecte foto fascineren, emotie oproepen of een verhaal vertellen via sfeer, beweging of mysterie.

Denk aan Hiroshi Sugimoto’s Architectuurserie. Zijn wazige weergaven van iconische gebouwen zijn niet bedoeld om elk detail te documenteren ‒ ze zijn bedoeld om te evoceren. Door doelbewuste zachtheid distilleert Sugimoto architectuur tot de essentie: vorm, herinnering en atmosfeer. Het resultaat is tijdloos, dromerig en diep contemplatief. Vaak herinneren we ons gebouwen niet in kristalheldere lijnen, maar als indrukken ‒ momenten van licht, schaduw en gevoel.

Dus ja ‒ kies de juiste lens, fotografeer in RAW, gebruik basis ISO, houd de camera stil, stel diafragma en sluitertijd zorgvuldig in, corrigeer perspectief en maak gebruik van tools zoals tilt-shift lenzen of technieken als focus stacking, HDR of bracketing wanneer nodig ‒ samen met alle andere subtiele berekeningen die nodig zijn om het goed te doen. Word vertrouwd met nabewerking in software zoals Photoshop ‒ of een even krachtige (en gratis) optie zoals Photopea.com, die volledig door mijn briljante vriend Ivan Kutskir is ontwikkeld ‒ een ongelooflijke prestatie gezien Photoshop wordt gemaakt door een groot team van ongeveer 100 mensen.

Maar verlies je eigen stem als kunstenaar niet uit het oog. Vraag jezelf: welk verhaal vertel ik? Welke emotie wil ik achterlaten? Uiteindelijk blijft een foto die in iemands geheugen blijft hangen vaak hangen door haar ziel, niet door scherpte. Technische perfectie is een hulpmiddel ‒ geen doel. Je publiek zal het ruis of lichte onscherpte niet onthouden; ze zullen onthouden hoe het beeld hen deed voelen.

Wat moeten we nog meer over je weten?

Foto: Dan Alka

Ik werk dagelijks aan mijn web- en multimedia-project INSTATRIO.com, dat een zorgvuldig samengestelde collectie van de mooiste foto’s, video’s, audio, teksten en een interactieve kaart biedt. Hoewel het nog in bètafase is, toont INSTATRIO.com al honderden MUST-SEE plekken wereldwijd en dient het als een snel, praktisch hulpmiddel om onvergetelijke bestemmingen te ontdekken en bezoeken te plannen. Het project helpt je minder te zoeken door een zorgvuldig geselecteerde collectie aan te bieden, zodat je moeiteloos meer kunt ontdekken.

Het motto van het project is: “SEARCH LESS, DISCOVER MORE.” Als een lopende liefdesdaad voeg ik continu nieuwe plaatsen toe en verrijk ik de inhoud.

In de toekomst wil ik INSTATRIO.com uitbreiden tot een collaboratief platform, waarbij geselecteerde fine art fotografen en videografen wereldwijd bijdragen.

Volg mijn Instagram-profiel @danalka_com voor de laatste updates en nieuws over de ontwikkeling van het project.