Het gebruik van lichtmodificatoren

Van WhiteWall-expert Katharina Wergen

Lichtontwerp speelt een doorslaggevende rol in de fotografie. Zonder de juiste verlichting kunnen de beste camera's en lenzen niet optimaal presteren. Lichtvormers, ook wel lichtmodificatoren genoemd, zijn hulpmiddelen die fotografen en videografen gebruiken om het licht te regelen, te vormen en te richten. Dit artikel geeft een overzicht van de verschillende soorten lichtvormers, hun toepassingsgebieden en praktische tips voor gebruik. Het onderwerp van aansluitingen en bajonetten wordt ook behandeld.

Wat zijn lichtvormers en wanneer worden ze gebruikt?

Lichtvormers zijn accessoires die aan lichtbronnen worden bevestigd om de kwaliteit, richting en intensiteit van het licht te veranderen. Ze zijn onmisbaar om verschillende lichteffecten te bereiken en de gewenste sfeer in het beeld te creëren. Lichtvormers worden in allerlei situaties gebruikt: in portret- en productfotografie, in filmproducties, in architectuur- en interieurfotografie en op vele andere gebieden. Het gebruik ervan is vooral belangrijk wanneer het beschikbare licht niet voldoende is of geoptimaliseerd moet worden om aan bepaalde artistieke of technische vereisten te voldoen.

De belangrijkste lichtvormers en hun toepassingsgebieden

Softbox

De softbox is een van de meest veelzijdige lichtvormers en wordt vaak gebruikt bij portretfotografie. De structuur bestaat uit een reflecterend binnenoppervlak en een diffuus vooroppervlak dat het licht zacht en gelijkmatig verdeelt. Bij portretfotografie zorgt het voor een zachte belichting van het gezicht, minimaliseert het harde schaduwen en creëert het een flatterende weergave van de huidskleur. De softbox is ook populair bij productfotografie omdat hij een gelijkmatige belichting mogelijk maakt en zo ongewenste reflecties vermindert.

Beauty-Dish

De beauty dish is een ronde, komvormige lichtvormer die een gericht maar zacht licht creëert. Hij wordt vaak gebruikt bij schoonheids- en modefotografie omdat hij de gelaatstrekken benadrukt en een flatterend licht op de huid werpt. Het effect van de beauty dish ligt in de combinatie van zachte schaduwen en duidelijk gedefinieerde highlights, wat een professionele en esthetische belichting mogelijk maakt, vooral voor close-up opnamen van gezichten.

Standaard reflector

Een normale reflector, ook wel standaardreflector genoemd, concentreert het licht van een lichtbron en richt het in een specifieke richting. Deze is ideaal voor situaties waarin zeer gericht licht nodig is. Bij productfotografie wordt de standaardreflector vaak gebruikt om opvallende schaduwen en hoge contrasten te creëren die de vorm en structuur van een product benadrukken. Hij kan ook worden gebruikt bij portretfotografie om dramatische effecten te creëren en het onderwerp van de achtergrond te laten afsteken.

Strooklicht

De stripverlichting behoort tot de familie van softboxlichtvormers. Het is een langwerpige, smalle lichtvormer die een overeenkomstig langwerpige verlichting creëert om gerichte accenten te leggen. Het wordt vaak gebruikt in mode- en portretfotografie om bepaalde delen van een persoon of een outfit te verlichten zonder dat er te veel licht op de voor- en achtergrond valt. Voor dit doel wordt de striplamp vaak verticaal aan de lichtbron bevestigd. Bij productfotografie helpt de stripverlichting om randen en details te benadrukken.

Honingraat/raster

Honingraten of rasters zijn accessoires die aan verschillende lichtvormers zoals softboxen en striplampen kunnen worden bevestigd om het licht te focussen en strooilicht te verminderen. Ze creëren een meer gefocust en contrastrijk licht. Bij portretfotografie worden honingraten vaak gebruikt om het licht op het gezicht of bepaalde lichaamsdelen te richten zonder de achtergrond te verlichten. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn voor low-key opnamen waarbij alleen de persoon verlicht moet worden en de achtergrond donker moet blijven. Ze zijn ook handig bij productfotografie om bepaalde details te benadrukken en de aandacht te richten op de essentie.

Spot-opzetstuk

Een spotvoorzetstuk concentreert het licht op een klein gebied en creëert een intense lichtkegel. Het is ideaal voor het benadrukken van details of voor effecten waarvoor sterk, gericht licht nodig is. Bij portretfotografie kan de spotmodule worden gebruikt om dramatische effecten te bereiken, zoals een opvallend licht op de ogen of om bepaalde gelaatstrekken te benadrukken. Bij productfotografie helpt het om kleine details of speciale kenmerken van een product te benadrukken.

Paraplu's

Paraplu's zijn veelzijdige lichtvormers die het licht van een lichtbron kunnen weerkaatsen of verspreiden. Reflecterende paraplu's weerkaatsen het licht en creëren een breed, zacht licht dat zorgt voor een gelijkmatige belichting bij portretfotografie. Bij doorschijnende paraplu's wordt het licht niet gereflecteerd, maar verspreid door het paraplumateriaal. Dit vermindert harde schaduwen, wat resulteert in een grote, natuurlijke en zachte belichting. Paraplu's zijn bijzonder praktisch bij buitenfotografie omdat ze snel kunnen worden opgezet en weggehaald en flexibele lichtveranderingen mogelijk maken.

Vouwreflector, witmaker en schaduwdoek

Een vouwreflector is een draagbaar en veelzijdig hulpmiddel dat licht reflecteert of blokkeert. Het is verkrijgbaar in verschillende afwerkingen zoals zilver, goud, wit en zwart, die elk verschillende effecten creëren. Zilveren reflectoren versterken het licht en creëren contrastrijke highlights, terwijl gouden reflectoren een warm licht creëren. Witte reflectoren verspreiden het licht en creëren een zachte verlichting, terwijl zwarte reflectoren het licht blokkeren en schaduwen intenser maken. Vouwreflectoren worden vaak gebruikt bij buiten- en portretfotografie om het beschikbare licht te versterken of ongewenste schaduwen op te helderen.

Diffusor, opvouwbaar diffusor

De diffuser bestaat uit een doorschijnend materiaal. Het is een veelzijdig hulpmiddel dat in de fotografie en videografie wordt gebruikt om het licht te verspreiden en een zachtere en gelijkmatigere belichting te creëren. Bij een opvouwbare diffuser wordt het doorschijnende materiaal over een flexibel frame gespannen zodat het, zoals de naam al doet vermoeden, tot een kleiner formaat kan worden opgevouwen voor transport. Dit maakt het bijzonder geschikt voor mobiel gebruik. De opvouwbare diffuser wordt vaak gebruikt bij portretfotografie om harde schaduwen te verminderen en een natuurlijke belichting te verkrijgen. Bij buitenfotografie is het bijzonder nuttig om het zonlicht te verspreiden en zo een gelijkmatigere belichting van het onderwerp te verkrijgen, zelfs in de felle middagzon.

Voorbeelden van lichtopstellingen in...

...portretfotografie

In de fotografie zijn er talloze lichtopstellingen waarbij verschillende lichtvormers worden gecombineerd om bepaalde effecten te bereiken. Een klassiek voorbeeld is driepuntsverlichting, die vaak wordt gebruikt bij portretfotografie. Hier wordt een softbox gebruikt als de belangrijkste lichtbron (hoofdlicht). Deze wordt aan de zijkant en iets boven het onderwerp geplaatst voor een zachte en gelijkmatige belichting van het gezicht. Het zachte licht van de softbox vermindert harde schaduwen en zorgt voor een flatterende weergave van de huid. Naast de softbox wordt bijvoorbeeld een opvouwbare reflector of een grote polystyreenplaat gebruikt als invullicht. De reflector wordt aan de andere kant van het hoofdlicht geplaatst om de schaduwen op het gezicht van het model op te lichten en een gebalanceerde belichting te krijgen. Als derde lichtvormer kan bijvoorbeeld een standaardreflector op een flitser of continulicht op de achtergrond worden gericht om een interessante lichtstructuur in de achtergrond te creëren en het model van de achtergrond te scheiden.

...in modefotografie

Bij modefotografie kan bijvoorbeeld een combinatie van een beauty dish, spotvoorzetstuk en reflexparaplu worden gebruikt. De beauty dish dient als hoofdlichtbron en wordt frontaal op het model gericht om een gelijkmatige belichting met licht benadrukte contouren te verkrijgen. Het spot-opzetstuk wordt gebruikt als een effectlicht om bepaalde delen van het gezicht of lichaam dramatisch te accentueren. Het creëert een gerichte lichtkegel die details benadrukt en het beeld een speciale dynamiek geeft. De reflecterende paraplu wordt achter het model geplaatst om het licht te weerkaatsen en een zachte, egale achtergrond te creëren die het model van de achtergrond onderscheidt.

Aansluitingen en bajonetten

Bij het gebruik van lichtvormers speelt de compatibiliteit van de aansluitingen of bajonetten een doorslaggevende rol. Het is belangrijk dat de lichtvormers stevig en stabiel aan de lichtbronnen bevestigd kunnen worden. Verschillende fabrikanten gebruiken verschillende bajonetsystemen, die niet altijd compatibel met elkaar zijn.

Een veelgebruikt systeem is de Bowens-bajonet, die door veel fabrikanten wordt gebruikt en wordt gekenmerkt door eenvoudige bediening en stabiliteit. Het Bowens-systeem is bijzonder populair omdat het een breed scala aan lichtvormers omvat, van softboxen en reflectoren tot beauty dishes, en wordt ondersteund door veel flitsers en continu lichtbronnen in de hobbysector. Ze worden bevestigd met een eenvoudig te bedienen draai- en kliksysteem, waardoor de lichtvormers snel kunnen worden verwisseld.

In de professionele sector worden de bajonetsystemen van Profoto, Elinchrom en Broncolor echter veel gebruikt. De vier genoemde bajonetsystemen zijn niet direct compatibel met elkaar. Bij de aanschaf van lichtvormers en flitsers is het daarom belangrijk om altijd vooraf de compatibiliteit van de bajonetsystemen te controleren. Sommige fabrikanten bieden adapters die het mogelijk maken om lichtvormers van verschillende systemen te combineren. Dit is vooral handig als u al lichtvormers van een bepaald systeem hebt en deze wilt gebruiken met een nieuwe flitser van een andere fabrikant.

Conclusie

Lichtvormers zijn onmisbare hulpmiddelen voor fotografen en videografen die precieze controle over hun belichting nodig hebben. Ze maken het mogelijk om het licht te vormen, te richten en te veranderen om de gewenste effecten te bereiken en de sfeer van een beeld te beïnvloeden. Het kiezen van de juiste lichtvormer hangt af van de opnamesituatie en het gewenste resultaat. Met de kennis van de verschillende soorten lichtvormers en hun mogelijke toepassingen, bent u uitstekend uitgerust om uw creatieve visies te realiseren. Let op de compatibiliteit van de bajonetten om uw workflow zo efficiënt mogelijk te maken.

Wilt u uw met licht geperfectioneerde opnamen laten zien? Dan raden wij u een presentatie aan als wandfoto achter acrylglas, op alu-Dibond of als ingelijste foto.